Czy lekkie popchnięcie kogoś może być uznane za przestępstwo pobicia (assault) w Wielkiej Brytanii? To pytanie nurtuje wiele osób, zwłaszcza gdy nie dochodzi do widocznej krzywdy. W brytyjskim prawie karnym nawet pozornie drobny akt przemocy fizycznej – taki jak pchnięcie – może stanowić przestępstwo. Warto jednak zrozumieć, jak prawo Anglii i Walii oraz prawo Szkocji definiują assault i pokrewne terminy, jakie czyny się do niego zaliczają, oraz jakie są stopnie powagi napaści (od common assault po poważniejsze uszkodzenia ciała typu ABH i GBH). Poniżej wyjaśniamy te pojęcia, odpowiadamy na pytanie, czy pchnięcie bez śladów urazu jest karalne, omawiamy znaczenie intencji sprawcy oraz potencjalne konsekwencje prawne takiego czynu. Przywołujemy również oficjalne definicje i wytyczne brytyjskiej prokuratury (CPS) i szkockiej prokuratury (Crown Office), a także przykłady orzecznictwa.
Czym jest assault i battery w prawie Anglii i Walii?
W systemie prawnym Anglii i Walii rozróżnia się dwie pokrewne formy fizycznej napaści na osobę: assault oraz battery. Mimo że potocznie obydwa określa się zbiorczo jako „napaść” lub „pobicie”, w sensie prawnym znaczą co innego:
- Assault – to czyn polegający na intencjonalnym lub lekkomyślnym (reckless) wywołaniu u innej osoby obawy przed natychmiastowym, bezprawnym użyciem przemocy. Innymi słowy, jest to groźba lub próba zaatakowania, która sprawia, że ofiara spodziewa się natychmiastowego ataku. Co istotne, assault w tym wąskim rozumieniu nie wymaga fizycznego kontaktu – przykładem może być zamachnięcie się na kogoś czy podniesienie pięści w sposób sugerujący atak. Jeśli ofiara odczuwa realny strach przed natychmiastowym atakiem, mamy do czynienia z assault. cps.gov.uk
Battery – to **intencjonalne lub lekkomyślne zadanie bezprawnej siły fizycznej drugiej osobie, czyli faktyczne naruszenie nietykalności cielesnej. Nawet niewielkie dotknięcie czy uderzenie spełnia tę definicję, o ile jest dokonane bez zgody ofiary i bezprawnie. W klasycznym ujęciu jest to fizyczny atak, np. uderzenie, kopnięcie czy popchnięcie drugiej osoby.
W praktyce Anglii i Walii oba te czyny są przestępstwami z kategorii „common assault” (powszechnej napaści) z art. 39 ustawy Criminal Justice Act 1988. Prawo traktuje je łącznie jako drobne formy napaści: assault (groźba przemocy) i battery (czynna napaść) są ścigane jako wykroczenia karne zagrożone maksymalnie 6 miesiącami pozbawienia wolności lub grzywną en.wikipedia.org. Gdy dochodzi do fizycznego ataku, często w akcie oskarżenia opisuje się to jako „assault by beating” (napaść poprzez bicie) – termin używany na określenie battery.
Podsumowując: Assault to groźba lub próba ataku wywołująca strach, battery to samo uderzenie lub dotknięcie. Oba mieszczą się w pojęciu „pobicie” w potocznym rozumieniu i stanowią podstawowy typ przestępstwa przeciwko osobie w Anglii i Walii.
Jakie czyny zaliczają się do przestępstwa pobicia (common assault)?
Do kategorii common assault (najpowszechniejszej formy napaści) zaliczają się wszelkie czyny polegające na bezprawnym naruszeniu nietykalności cielesnej innej osoby lub wywołaniu u niej obawy przed takim naruszeniem. Oto przykładowe zachowania, które prawo Anglii i Walii traktuje jako assault/battery (w zależności od okoliczności):
- Popchnięcie lub szturchnięcie – nawet jednorazowe pchnięcie kogoś bez jego zgody może stanowić battery, czyli napaść z użyciem siły.
- Uderzenie – zadanie ciosu pięścią, otwartą dłonią (spoliczkowanie) czy inną częścią ciała.
- Odepchnięcie lub przytrzymanie – np. gwałtowne odepchnięcie osoby na bok albo szarpnięcie jej za ramię.
- Plunięcie na kogoś – oplucie drugiej osoby jest traktowane jak użycie bezprawnej siły (choć nie powoduje obrażeń, to narusza godność i nietykalność)
- Zamachnięcie się lub groźny gest – jeśli powoduje u ofiary przekonanie, że zaraz zostanie uderzona, to taki gest czy zamach ręką stanowi assault (nawet bez kontaktu fizycznego).
- Atak z użyciem przedmiotu lub broni – np. uderzenie kogoś kijem, butelką czy innym przedmiotem; to wciąż battery, choć może kwalifikować się surowiej w zależności od skutków (o czym niżej).
Brytyjskie prawo podkreśla, że nie jest wymagane powstanie obrażeń fizycznych, aby doszło do przestępstwa common assault. Wystarczy bezprawny kontakt fizyczny lub spowodowanie strachu przed nim. Nawet drobne otarcia, zaczerwienienie czy chwilowy ból należą do zakresu tego wykroczenia. Jeżeli natomiast skutkiem ataku są poważniejsze obrażenia, sprawa może zostać zakwalifikowana jako poważniejsze przestępstwo – o tym w dalszej części.
Czy pchnięcie bez pozostawienia śladu może być przestępstwem?
Tak. Nawet jeśli popchnięcie nie pozostawi widocznego śladu ani nie spowoduje trwałego urazu, nadal może stanowić przestępstwo assault/battery. Kluczowe jest to, że doszło do umyślnego naruszenia nietykalności cielesnej innej osoby bez podstawy prawnej.
Prawo Anglii i Walii zalicza takie zachowanie do common assault, czyli drobnej napaści. Potwierdzają to oficjalne wytyczne oraz przepisy: common assault nie wymaga wyrządzenia fizycznej krzywdy – wystarczy sam fakt zastosowania przemocy lub groźby jej użycia sentencingcouncil.org.uk. Dla przykładu, oplucie lub popchnięcie kogoś jest karalne, mimo że często nie powoduje obrażeń, ponieważ narusza cielesną nietykalność ofiary i jest czynem poniżającym.
W praktyce wymiar sprawiedliwości rozpatrując takie zdarzenie weźmie pod uwagę okoliczności. Brak obrażeń może oznaczać, że czyn zostanie zakwalifikowany jako common assault (a nie poważniejsze przestępstwo, bo nie ma „bodily harm”). Jednak wciąż jest to czyn zabroniony, za który sprawca może ponieść odpowiedzialność karną.
Warto zauważyć, że w szczególnych przypadkach nawet wydawałoby się drobne popchnięcie może być potraktowane surowiej. Przykładowo, jeśli ofiarą jest funkcjonariusz publiczny (np. policjant, ratownik medyczny) wykonujący obowiązki, czyn ten kwalifikuje się jako „assault on an emergency worker” i grożą za niego wyższe kary. Po zmianach prawnych w 2022 r. maksymalna kara za zwykłą napaść na funkcjonariusza wzrosła z 6 miesięcy do 12 miesięcy (w trybie uproszczonym) lub nawet 2 lat pozbawienia wolności. Oznacza to, że nawet popchnięcie czy szturchnięcie policjanta lub ratownika bez spowodowania urazu może skutkować surowszym potraktowaniem przez sąd niż analogiczny atak na przeciętną osobę.
Reasumując, pchnięcie kogoś bez pozostawienia śladu jest przestępstwem, jeśli było umyślne i bezprawne. Fakt braku obrażeń wpływa na kwalifikację (najpewniej common assault) i ewentualny wymiar kary, ale nie zmienia bezprawności samego czynu.
W drugiej części niniejszego artykułu przyjrzymy się takim kwestiom jak Common assault a Actual Bodily Harm (ABH) i Grievous Bodily Harm, jak szkockie prawo traktuje takie zachowania, czy intencja ma znaczenie przy ocenie czynu jako pobicia oraz ożliwe konsekwencje prawne pchnięcia kogoś w UK.